EXCURSIE NAAR DE BIBLIOTHEEK VAN HET STADSARCHIEF AMSTERDAM,5 JULI 2024

Bibliotheek Stadsarchief Amsterdam, 5 juli 2024
De bibliotheek van het Stadsarchief is een van de weinige openbare collecties die veel zeldzame en fraaie boeken bevat die nog niet systematisch in kaart zijn gebracht, en evenmin gedigitaliseerd. Maar dat er veel moois bewaard wordt is duidelijk, alleen al aan (stads-) atlassen en kaartboeken, waarover de laatste decennia werd gepubliceerd, evenals over een klein aantal andere bijzondere stukken. Dit ‘geheime’ aspect maakt een blik op deze schatkamer voor bibliofielen natuurlijk extra aantrekkelijk. Conservator Jan de Klerk, zelf ook nieuwsgierig, haalde voor ons op vrijdagmiddag 5 juli jl. zo’n 24 bekendere maar ook (soms voor hemzelf) verrassende werken uit de kast. Daaronder 17de en 18de-eeuwse mooie banden, bv. om een bruiloftsdicht op het huwelijk van de bekende doopsgezinde liefhebber van planten Pieter de Wolff, met de nog gave originele groenzijden, goudgerande en van tekstjes voorziene lange sluitlinten. En een in meer kleuren geverfde, rijk vergulde perkamenten band om een deel van de vroeg 18de-eeuwse verzamelatlas van suikerbakker Christoffel Beudeker, met meer dan honderd (gekleurde) topografische tekeningen. De meeste delen van deze ruim twintigdelige atlas worden bewaard in de British Library. Een van de recenter verworven topstukken van het archief ontbrak niet: het rederijkersmanuscript van schilder en rederijker Jan Sywertsz Kolm (1590-1637), geschreven tussen 1618-1634 en door hemzelf verrijkt met 77 grote ingekleurde illustraties – ook van zijn dagelijks gezinsleven. Uit dezelfde tijd dateert een monumentaal ‘Caert Bouck’, met manuscript-kaarten in plano van de omringende landerijen van Amsterdam, schitterend getekend en in de bekende felle Berckenrode-kleuren afgezet door Balthasar Florisz van Berckenrode (1591-1645).
Van Jacob de Wildes Museum aan de Amsterdamse Keizersgracht 333, gewijd aan antieke sculpturen etc., kregen wij niet alleen een levendige indruk door een gaaf exemplaar van zijn Signa Antiqua (1700), vol platen naar tekeningen van zijn dochter Maria, maar vooral ook door het ernaast gelegde, lijvige gastenboek van de bezoekers van het museum, met talloze handtekeningen, opmerkingen en ingevoegde brieven en notities. Van Jan van der Heyden zagen wij niet alleen een zeer gaaf en rijk geïllustreerd exemplaar van zijn brandspuitslangen boek, maar ook een met nauwgezette technische tekeningen geïllustreerd handschrift in folio met zijn nieuwe uitvindingen – zoals de vernieuwde straatlantaarn, niet meer van hoorn en kaarsen gemaakt, maar van glas met olielampverlichting, en compleet met berekeningen van de verlichtingsreikwijdte. De gemeente bestelde mede op basis van dit manuscript meteen 1800 exemplaren en stelde Van der Heijden aan als opzichter voor het riante inkomen van fl.2000 per jaar, zo wist Jan te melden. Kortom, wij zagen te veel om hier te noemen – ook uit recentere tijd – zoals een eind 19de-eeuwse, met grote foto’s geïllustreerde foliant over de inwoners van Suriname van antropoloog Roland Bonaparte, ooit voorzitter van de Franse bibiofielen en nazaat van Napoleon; en, als toegift, een klein Duits kinderboekje, zorgvuldig in een doosje bewaard door het archief, dat in 1935 in de boekenkast stond – volgens haar trotse handtekening – van Margot Frank. Een rijke middag – misschien nog eens voor herhaling vatbaar!
Truusje Goedings